Enerji Etüdü Ölçüm Cihazları

Enerji etüt raporunun verimli bir şekilde hazırlanabilmesi için ölçümün önemi çok büyüktür. Enerji etüt çalışmasının en önemli kısmı; tesisin tamamı veya ayrı ayrı ünitelerindeki ekipmanlar için, doğru ölçümlerin ve verilerin toplanmasıdır. Bu veriler olmadan, enerji tasarrufu potansiyelinin büyüklüğünü ve değerini belirleyen analizlerin yapılabilmesi hemen hemen olanaksızdır.

Enerji etüdü yapılırken asgari yapılması gereken ölçümler şunlardır:

* Sıcaklıklar (Ortam, çeşitli akışkanlar, çeşitli yüzeyler)

* Gaz, sıvı ve katı maddelerin debileri veya akış hızları

* Basınçlar (Fırın içi negatif veya pozitif basınçlar dahil)

* Kazan veya fırın bacasındaki gazların sıcaklık ve bileşimi (Oksijen, karbonmoksit. vb.)

* Bağıl nem (örneğin kurutuculara giren ve çıkan havadaki su buharı miktarını belirlenmesi)

* Elektrik enerjisi (Gerilim, akım, güç, güç faktörü)

* Aydınlatma (ışık) şiddeti

* Dönen cisimlerde devir sayısı

* İletkenlik

Sıcaklık Ölçümleri

Sıcaklık ölçümünde düşük sıcaklıklar için alkollü veya cıvalı termometre kullanılır. Elektronik termometreler uygun seçilmiş termokapl ile birlikte 1100 santigrata kadar ölçüm yapabilir. Ulaşılması zor olan yerler için infrared termometreler kullanılır. 

Debi ve Akış Hızı Ölçümleri 

Gaz ve sıvı maddelerin debilerinin ölçülmesi için, içinden akışkan geçen kanal kesitinin belirlenmesi ile birim zamanda geçen madde miktarının hesaplanması mümkündür. Katı maddeler ise yürüyen bantlar veya bant kantarları gibi ekipmanlarla ölçülebilmektedir.

Akışkanları:

* Katı Maddeler

* Sıvı Maddeler

* Gaz Maddeler

olarak gruplandırmak ve her biri ile ilgili akış ölçerleri incelemek daha yararlı olacaktır.

Katı maddelerin taşınmasında genellikle yürüyen bantlar veya sabit hacimli kutu, bidon gibi kaplar kullanılmaktadır. Yürüyen bant ile taşıma yapıldığında, eğer bant üzerinden geçen maddenin miktarının kesin olarak bilinmesi gerekli ise genellikle bant kantarları bulunmaktadır. Böyle bir sistem mevcut değil ise, belirlenen bir zamanda taşınan katı madde bir kapta toplanarak miktarı, bir kantar yardımıyla ölçülür, sonra geçen zamanla oranlanarak birim zamanda bu bant vasıtasıyla taşıma miktarı tespit edilir.

Sıvı akışkan iletim hatlarında; yine geçen madde miktarı önemli ise muhtelif prensiplere göre çalışan sabit sıvı madde sayaçları (debimetreler) kullanılmaktadır.

Muhtelif sabit debimetrelere sıvı sayaçları, rotametreler, orifis sayılabilir. Portatif debimetrelere ise ultrasonik akış ölçerler sayılabilir.

Gaz akışkanları iki alt gruba ayırmak ve bunlara göre ölçüm cihazlarını tanıtmak daha yararlı olacaktır.  

Bunları;

* Düşük Basınçlı Gaz Akışkanlar

* Yüksek Basınçlı Gaz Akışkanlar, 

olarak gruplandırabiliriz

Kazanların, fırınların, kurutucuların vb. ekipmanlara ait kütle ve enerji denkliklerini oluşturmak için düşük basınçlı gaz akışkanların (örneğin sıcak hava, baca gazı, yanma havası) ölçülmesi gerekmektedir. Sabit ölçüm cihazlarının olmadığı yerlerde bu amaçla kapalı kanallar içindeki akışkanlar için pitot tüpleri ve portatif basınç ölçerler kullanılır. 5.1 bar üzerindeki basınçlarda ultrasonik akış ölçerler kullanılır. 

Basınç Ölçümleri

Hava kanallarındaki akışkanların basınçlarını ölçmek için daha önce bahsedilen portatif manometre kullanılabilir. Yüksek basınçlar için ise sabit cihazlar emniyet açısından daha çok tercih edilmektedir. Bu amaçla yaygın olarak kullanılan ve herkes tarafından bilinen Bourdon Tüpü olarak da isimlendirilen manometreler kullanılmaktadır.

Bağıl Nem Ölçümleri

Kurutucular ve hava iklimlendirmesi yapan sistemlerde veya havadaki nemin bilinmesinin önemli olduğu durumlarda bağıl nem ölçümü için higrometre veya diğer nem ölçerler kullanılır. En bilinen nem ölçer, kuru ve yaş termometreli sallamalı nem ölçer sling psychrometer’dir.

Elektriksel Ölçümler

Fabrikalardaki ana giriş panosundaki veya dağıtım panolarında mevcut bulunan gösterge ve sayaçlar adından da anlaşılacağı gibi ya fabrika genelini ya da beslediği birden fazla ekipmanın tükettiği enerjiyi ve ilgili birkaç parametreyi (örneğin akım, güç faktörü gibi) göstermektedir.

Ortak panodan enerji alan bir makina veya ekipman hakkında veya fabrika genelinde pek çok parametreyi içeren bir bilgi toplanmak istendiğinde, portatif cihazların kullanılması gerekmektedir.

Bunlar arasında,

* pens ampermetreler,

* enerji analizörleri,

* harmonik analizörleri 

sayılabilir.

Bacagazı Ölçümleri

Yanmanın tam olup olmadığı, eksik veya fazla hava ile yanma, bunların sebep olduğu enerji kayıpları konusunda hesap yapabilmek için bacagazı bileşimini analiz etmek ve sıcaklıkları ölçmek gerekmektedir. Yanma verimini hesaplayabilmek için bacagazında O2, CO ve sıcaklık ölçümü yapılması gereklidir, ayrıca yakma sistemleri hakkında yorum yapılmak isteniyorsa is veya kurum yoğunluğu ölçümü yapılmalıdır.

Uygulanacak ölçümler;

* Kimyasal Analizler,

* Sıvı Çözeltili Analizler

* Elektronik Cihazlarla yapılan Analizler

* İs veya Kurum Yoğunluğu Ölçümü,

olarak sıralanabilir.

Aydınlatma Ölçümü

Muhtelif yerlerde kullanılan elektrik enerjisinin büyük bir kısmını aydınlatma için tüketilen enerji oluşturabilir. Gerek, çalışma alanında yeterli aydınlatma düzeyinin sağlanması, gerekse aşırı aydınlatmanın azaltılarak elektrik enerjisinden tasarruf yapılması amacıyla aydınlık seviyesinin ölçülmesi ve standart tablolarla karşılaştırılması gerekir

Devir Sayısı Ölçümü

Enerji tasarrufu çalışmaları sırasında sistemlerin gereğinden yüksek devirde çalıştırıldığı kanısı oluştuğunda, motor gibi dönen cisimler veya motor tarafından tahrik edilen yürüyen bant, pompa aspiratör, bacagazı fanı vb. ekipmanların devir sayılarının veya çizgisel hızlarının tespiti gerekebilir.

İletkenlik Ölçümü

Kazanlarda; kazan suyunun iletkenliği ölçülerek elde edilen değer, blöf miktarının hesaplanmasında veya blöf yapılmasının gerekli olup olmadığının, blöf zamanının tespitinde kullanılmaktadır. Bu amaçla iletkenlik ölçerler (Conductivity meter) kullanılır. Ölçümde esas olarak aralarındaki uzaklık 1 cm olan iki platin elektrod arasındaki direnç ohm olarak ölçülmektedir. Aralarındaki uzaklık 1 cm’den farklı olan platin elektrot taşıyan problar için bir prob düzeltme katsayısı vardır ve prob üzerine yazılmıştır.

Gürültü Seviyesi Ölçümü

Gürültülü ortamlarda gürültü seviyesinin ölçülmesi amacıyla desibelmetreler (Sound Level Meter) kullanılır. Bunlar esas olarak gürültü kirliliğinin tespiti amacıyla kullanıldığı halde eğer mümkün olabilirse bir fabrikada, fabrikanın tüm ses çıkartan cihazlarının işletilmediği bir zamanda örneğin basınçlı hava kaçaklarına ait yerlerin belirlenmesinde de kullanılabilir.

Hava Kaçağı Tespiti

İnsan kulağı 20 hz – 20 khz arası frekansları duyabilir. Hava kaçaklarının ise ses şiddeti 20 khz üzerindedir. Yüksek ses sevilerini ölçümleyen cihazlar ile hava kaçaklarının yerleri tespit edilebilir.

Termal Kamera Ölçümü

Yalıtımın ne derecede iyi olduğu ve ısı köprülerinin tespiti termal kamera ile yapılır.