Güneş Fırtınası Nedir?

Dünya, son yüz yılda birçok güneş fırtınası gördü. Bu güneş olaylarının ne zaman olacağını bilmek zor, ancak bilim adamları şimdi Güneş'i her zamankinden daha fazla gözlemliyorlar. NASA onlarca yıldır güneşi yakından izliyor ve olabildiğince çok veri toplamaya çalışıyor. Milyonlarca kilometre öteden, bu fırtınalara neyin sebep olduğu, nasıl oluştukları ve Dünya üzerindeki etkilerinin ne olabileceği hakkında pek çok bilgi alıyoruz.

Güneş fırtınası terimi, çok sıcak iyonize gazdan oluşan geniş bir alan gezegenimizin atmosferine çarptığında ve bir elektrik boşalmasını tetiklediğinde, Dünya'nın manyetik alanında huni benzeri büyük bir bozulmayı ifade eder. Bu fırtınalar, güneş sistemimiz yaklaşık 4,5 milyar yıl önce oluştuğundan beri meydana geliyor ve elektrik kesintileri, telekomünikasyon hizmetlerinde aksamalar ve hatta uydu operasyonlarına zarar verme gibi önemli hasarlara neden olabiliyor.

Geçmişte Kaydedilmiş Güneş Fırtınası 

Yaklaşık 100 yıl önce 15 Mayıs 1921’de dünyanın pek çok yerinde , elektrik ve telgraf kontrol odalarında aynı anda birden fazla yangın çıktı. Bu olaydan hemen önce New York semalarında Aurora Borealis göründüğü söyleniyor. Aurora Borealis, güneşten gelen yüklü parçacıkların dünyanın manyetik alanına girmesi sonucu olan ışımalardır. Bu parçacıklar güneş rüzgarları tarafından taşınıyor. Ve dünyanın atmosferi ve manyetizması dünyanın koruyucu kalkanı olarak görev yaptığında gözlemleniyor.  

Güneş Aktiviteleri Nelerdir ?

Güneş üzerindeki lekelerin ardından Solar Flare “Güneş Püskürmesi” veya Coronal Mass Ejection “Taçküre Kütle Atımı” meydana gelir ve güneş bu aktiviteler ile maddenin 4. Hali olan çok yüksek kütlelerdeki plazmayı, etrafa saçıyor. Bu saçılan plazmalar dünyaya isabet edebiliyor. Bu plazmaların dünyaya en çok isabet ettiği döneme solar maksimum denir. Bu güneş aktiviteleri 1700'lü yıllardan beri kaydedilmektedir.

Bu döngüler kendi içerisinde Schwabe Döngüsü ve Gleissberg Döngüsü olarak ikiye ayrılmaktadır. Kayda alınan en büyük güneş fırtınası dünyaya 1859 yılında isabet etmiştir. Bu olaya 1859 Carrington olayı denmektedir.  Carrington olayı o kadar güçlüdür ki, Aurora Borealis Küba, Mısır gibi ekvatora çok yakın olan bölgelerde bile gözlemlenmiştir. 

Kayıtlı tarih içerisindeki 88 yıllık süre içerisinde çok büyük iki güneş fırtınası gerçekleşmiştir. Fakat bu iki dönemin bugünden çok büyük bir farkı var. Teknoloji. O yıllarda haberleşme telgraf ile yapılabiliyor ve çok büyük bir ihtiyaç olarak gündelik yaşamın büyük bir bölümünü kaplamıyorken, bugün dünyanın dört bir yanındaki olan olayları cep telefonumuzdan öğrenebiliyoruz. Yani dünyamız bir daha güneş fırtınasına maruz kaldığında hayatımız geçmişte yaşandığı zamana kıyasla çok büyük bir ölçüde değişecektir. Modern teknoloji güçlü bir güneş fırtınası ile hiçbir zaman karşılaşmadı. Şu anda 25. Güneş döngüsüne girmiş durumdayız ve bilim insanları artık güneşin aktivitelerinin yeniden güçlenmeye başlayacağını öngörüyor. Ve bu yeni döngünün solar maksimum ulaşacağı tarihin Temmuz 2025 olacağı öngörülmektedir.

Modern Teknolojimizin Güçlü Bir Güneş Fırtınası İle İmtihanı

Güçlü bir güneş fırtınası olduğunda tüm dünyada aynı anda elektrik kesintileri gözlemlenecektir. Bu da dolaylı olarak global bir internet kesintisi anlamına gelmektedir. Bu durumun oluşturacağı kargaşayı ve felaketi dünya daha önce görmedi. Teknolojiye bu denli bağımlıyken gündelik olarak kullandığınız hiçbir elektronik cihazın çalışmadığını hayal edin. Küresel piyasalardaki çöküş, seyir halinde olan uçakların düşüşü gibi felaketlerin olduğunu düşünün.

Güneş Fırtınalarından Korunma Yolları

Güneş fırtınaları elektrik şebekesini etkilediğinde güç dalgalanmalarına neden olacaktır. Değerli eşyalarınızı korumak için evin her yerinde aşırı gerilim koruyucuları yerleştirilebilirsiniz. Veya Faraday kafesi ile koruduğunuz elektronik cihazlarınız güneş patlamasından hasar görmeyecektir. Faraday kafesi elektromanyetik radyasyonu kafes dışına dağıtan ve içerisindekini koruyan metal ağ ile kaplı depolama alanlarıdır.

Nuri Mert Ketenci

Elektrik Elektronik Mühendisi